W poprzednim artykule opisaliśmy problemy z ostrością zdjęć w aspekcie ustawień w aparacie. Poszukiwanie rozwiązania problemów zalecamy od zweryfikowania zastosowanych ustawień w korpusie aparatu lub techniki fotografowania. Jeśli mimo to nadal masz nieostre zdjęcia, obawiasz się, że dotknęła Cię usterka aparatu lub obiektywu – przeczytaj ten artykuł.

Ostrość zdjęć zależna jest od wielu czynników – parametrów naświetlania, ustawień aparatu, precyzji układu AF, użytej optyki, jakości założonych filtrów, czy też kwestii zupełnie niezależnych od fotografa i jego sprzętu, jak warunki atmosferyczne (ilość i źródło światła, przejrzystość powietrza, wilgotność, itd.). W miarę możliwości warto zadbać o te składniki, na które mamy wpływ: ustawienia oraz sprzęt. Każdy model obiektywu, to inne parametry (ogniskowa, minimalna wartość przysłony, itd.), a także zastosowane komponenty (silnik AF, jakość i typ soczewek, itd.). Spójrzmy na ilość modeli obiektywów o ogniskowej 50mm – potrafi przytłoczyć. Manualne, z autofokusem, ze stabilizacją, z minimalną wartością przysłony f/1.4, f/1.8 albo zupełnie inne, konstrukcje większe, mniejsze, a przede wszystkim tańsze, droższe lub ekstremalnie drogie. Do porównania obiektywów świetnie sprawdzają się dostępne w sieci porównania zdjęć – zwłaszcza takie, które zostały zrobione w bardzo zbliżonych warunkach. Nie nam oceniać, który sprzęt jest wystarczająco dobry i którym obiektywem zrobi się ostre zdjęcia. Chcielibyśmy jednak przestrzec przed błędami, które mogą mieć wpływ na ostrość zdjęć. Jednym z częstszych jest używanie kiepskiej jakości (lub dużej ilości) filtrów, np.: UV lub polaryzacyjnych. Zarówno duża ich ilość (czyt. więcej niż jeden), jak i słaba jakość optyczna, mogą się przyczynić do tego, że pogarsza się jakość zdjęć. Tego typu problem można łatwo zweryfikować we własnym zakresie – zachęcamy do sprawdzania wpływu montowanych filtrów na jakość zdjęć. Warto jednak zarówno montaż, jak i demontaż filtrów, wykonywać z należytą ostrożnością – zwłaszcza w obiektywach, których konstrukcja powoduje obrót przedniej soczewki w trakcie ostrzenia. Takie obiektywy są szczególnie narażone na mechaniczne uszkodzenie elementów odpowiedzialnych za poprawne ustawianie ostrości, a w konsekwencji problem z ostrością na zdjęciach. Zakładanie i zdejmowanie filtrów należy wykonywać oburącz – jedną dłonią odkręcać filtr, a drugą trzymać przednią część tubusu obiektywu.

Przekadrowanie lub zmiana ogniskowej

Zdajemy sobie sprawę, jak trudną dziedziną jest fotografia, dlatego nie możemy pominąć dość częstego błędu – zwłaszcza wśród osób stawiających pierwsze kroki. Bardzo popularną techniką jest ostrzenie centralnym punktem AF, blokada ostrości (np. przez wciśnięcie do połowy spustu migawki), praca nad kompozycją kadru (przekadrowanie), a następnie wciśnięcie spustu migawki do końca.

Taka metoda, choć często spotykana, potrafi przysporzyć problemów z ostrością na zdjęciach. Zwłaszcza w sytuacji, kiedy zdjęcie jest z małą głębią ostrości – wtedy jakikolwiek obrót aparatu (przekadrowanie) może doprowadzić do przesunięcia płaszczyzny ostrości i w konsekwencji nieostrości. Błędna jest również zmiana ogniskowej (tzw. zoom) po wyostrzeniu i zablokowaniu ostrości (specjalnym przyciskiem lub używając spustu migawki wciśniętego do połowy). Zmieniając ogniskową zawsze należy ponownie wyostrzyć (uruchomić system AF).

Aktualizacja oprogramowania

Aktualnie produkowane aparaty, a coraz częściej również i obiektywy, posiadają możliwość wprowadzania zmian wbudowanego oprogramowania. Producenci sprzętu foto dzięki aktualizacji firmware posiadają możliwość zmiany działania, dodania nowych funkcjonalności lub naprawienia błędów oprogramowania. Zdarzały się już sytuacje, kiedy to nowy firmware usprawniał funkcjonowanie sprzętu, przyspieszał prędkość ostrzenia lub całkowicie eliminował nieprawidłowe działanie, m.in. systemu AF. Dlatego zawsze warto na bieżąco aktualizować oprogramowanie – zarówno korpusu aparatu, jak i obiektywu (o ile to możliwe). Ważne, by oprogramowanie pobierać tylko z oficjalnych stron producentów, a proces aktualizacji wykonywać zgodnie z instrukcją producenta.

Back Focus / Front Focus w aparacie

Do poprawnego ustawienia ostrości, potrzebna jest wyjątkowa precyzja wszystkich elementów. Jakakolwiek, nawet najmniejsza, błędna praca któregokolwiek z części systemu AF może spowodować:

• FF (Front Focus), czyli ustawienie ostrości przed obiektem,
• BF (Back Focus), czyli ustawienie ostrości za obiektem.

Jeżeli problem z ostrością na zdjęciach polega na tym, że ostrość jest, ale w innym wskazanym miejscu, to najprawdopodobniej układ AF wymaga regulacji. Problem ten niestety zdarza się być błędnie odczytywany przez użytkowników, którzy we własnym zakresie dokonują testów. Prawidłowe sprawdzanie odchyleń AF (Back Focus / Front Focus) jest wyjątkowo trudne. Zarówno ilość światła, jego barwa, odległość, jak i sama płaszczyzna (kąt oraz zastosowany materiał), mają ogromny wpływ na pomiar. Zwłaszcza w sytuacji, kiedy szuka się potwierdzenia własnej tezy, że coś jest nie tak.

Mikroregulacja AF w korpusie aparatu

Część aparatów została wyposażona w możliwość mikroregulacji pracy układu AF. Niestety wbudowana funkcja kompensacji błędów systemu AF nie zawsze jest w stanie usunąć problem. Niewystarczający może być jej zakres, jak i ograniczenia techniczne – zwłaszcza w przypadku obiektywów zmiennoogniskowych, kiedy problemy z ostrością nie dotyczą całego zakresu ogniskowych, tylko jego części. W sytuacji kiedy dany aparat nie posiada możliwości korekty pracy układu AF lub mikrokalibracja okazała się niewystarczająca, potrzebna będzie wizyta sprzętu w serwisie. W przypadku problemów z ostrością należy dostarczać komplet, tj. obiektyw oraz korpus aparatu. Serwis sprawdza zarówno pracę układu AF, jego czystość (brud może wpływać na jakość jego pracy), jak i położenie matrycy względem mocowania obiektywu, które mierzone jest w mikronach.

Kalibracja obiektywu

Kalibracja obiektywu odbywa się za pomocą oprogramowania oraz oprzyrządowania dostarczonego przez producenta. Regulacje odbywają się według konkretnych procedur, a także w specjalnych warunkach (oświetlenie, dystans), dlatego jest to czynność, która może zostać wykonana wyłącznie w serwisie.

Uszkodzenie mechaniczne

Jeżeli zdjęcie wychodzi zdecydowanie rozmydlone, pomimo że AF wybrał i potwierdził punkt ostrości, może to oznaczać, że problem z ostrością na zdjęciach dotyczy układu optycznego obiektywu. Najczęściej taka usterka powstaje w wyniku urazu mechanicznego (np. upadku) lub wskutek silnych wstrząsów (np. w trakcie transportu źle zabezpieczonego sprzętu). W takim przypadku może się zdarzyć, iż oprócz regulacji obiektywu, zajdzie potrzeba wymiany uszkodzonych części.
Uszkodzeniu może ulec zarówno obiektyw, jak i aparat. W przypadku lustrzanek każde, nawet najmniejsze przesunięcie układu luster, może doprowadzić do błędnej pracy układu AF. Dlatego tak ważne jest zarówno ostrożne korzystanie z aparatu, jak i zapewnienie bezpiecznych warunków podczas transportu.

Podsumowując, jeśli masz problem z ostrością na zdjęciach:

• sprawdź, czy zamontowane na obiektyw filtry nie wpływają na jakość zdjęć,
• zweryfikuj swoją technikę fotografowania – należy unikać zarówno przekadrowywania, jak i zmiany ogniskowej po ustawieniu ostrości,
• na bieżąco aktualizuj oprogramowanie korpusu aparatu oraz obiektywu,
• zwróć uwagę, że odchylenia pracy układu AF (back focus / front focus) to najczęstszy powód problemów z ostrością,
• pamiętaj, że regulacja układu AF oraz kalibracja obiektywu można dokonać wyłącznie w autoryzowanym serwisie,
• regularnie czyść styki w korpusie aparatu oraz obiektywach,
• uszkodzenie (np. po upadku, uderzeniu, silnych wstrząsach), natychmiast po zdarzeniu lub dopiero w dłuższej perspektywie czasowej może wpłynąć na jakość pracy układu AF – zwłaszcza w przypadku lustrzanek.